هالووین به در خانه ما آمد! یاد کردستان عراق بخیر! / کاوه شیرزاد

امروز بچه های کوچولوی ساختمان در خانه را زدند، اما ایندفعه نه برای مزاحمت،  بلکه برای وحشت!

امروز 31 اکتبر روز جشن هالووین است و بچه هایی که خودشان از دیدن ماسکهایشان وحشت می کنند، قصد دارند ما را در شهر دیژون فرانسه بترسانند!

اصلا نمی دونستم امروز، روز جشن هالووین است بچه ها با گفتن هالووین و بن بن ( آب نبات در زبان فرانسوی) ما را متوجه منظور و خواست خود کردند. حمله آنها برق آسا بود و فرصت عکس گرفتن محدود !

یاد کردستان عراق بخیر، تازه به کردستان رسیده بودیم که در خانه را زدند!

بچه های حسابی خوشتیپ کرده کرد زبان، شروع کردن به کردی صحبت کردند، هیچی نمی فهمیدیم، مجبور شدیم برای ترجمه زنگ بزنیم کاک آزاد، کاک آزاد گفت امروز روز عید قربان است و باید به بچه ها شکلات و شیرینی بدهید!

یاد چهارشنبه سوری هم بخیر! زیرچادر مشکی های مامان با قاشق و بشقاب در خانه ها را می زدیم تا آجیل و شیرینی بگیریم!

عکس نشسته سپیده پورآقایی همسرم

در مورد هالووین بیشتر بدانید: ویکی پدیا 

کاوه شیرزاد

31 اکتبر، نهم آبان 89

مرضیه هوادار مجاهدین خلق بود / کاوه شیرزاد پیرامون سخنرانی هادی خرسندی

اگر چه مدتی از سخنرانی هادی خرسندی به مناسبت درگذشت بانوی خوش صدای ایران _ مرضیه _ می گذرد، اما از شجاعت آقای خرسندی به خاطر ایستادگی در مقابل هجمه های عمومی ناعادلانه ای که بر علیه "مرضیه ها" جریان دارد، تقدیر می کنم. برای اثبات مخالفتم با مجاهدین خلق اصلا تلاشی نمی کنم و نتیجه نوشته ام اصلا برایم اهمیتی ندارد.

اما از افراد نشسته بر باد که سعی می کنند مرضیه را فریب خورده مجاهدین و یا محتاج به آنان قلمداد کنند، واقعا تاسف می خورم و به قدرت به دوستانم می گویم که مرضیه هوادار "مجاهدین خلق" بود و هیچ کس حق ندارد به سبک جمهوری اسلامی و روشنفکر نماهای "نان به نرخ روز خور" هویت سیاسی مرضیه که معتقد به راه و روش مجاهدین خلق بود را زیر سوال برد.

اگر چه شخصا با روح آرمان خواهی افراطی در هر اندیشه ای مخالفم اما برای مرضیه به عنوان هنرمند متعهدی که در مقابل ارزش های کاذب جامعه ما که "مستقل بودن" و " جزء هیچ گروه و دسته ای نبودن" را فضیلت به حساب می آورد و جملات جهان سومی ایی که " من سیاسی نیستم" و "سیاست بی پدر و مادر است"را هنر هشتم خود قلمداد می کند. قرار گرفته ارزش زیادی قایلم. البته موسیقی و صدای دلنشینش جای خود.

اگر چه مرضیه از منی که علیرغم میلم نتوانستم به مراسم ختمش بروم تا داریوش، ابی و گوگوش تا شاعران و هنرمندان و روزنامه نگارانی که ترجیح دادند به بدرقه او نروند، از شخصیتهای برجسته سیاسی و نمایندگان احزاب و اندیشه های مختلف که هر کدام نقشی در بدرقه مرضیه به قربانگاه بی عدالتی عوام داشته اند تاسف می خورم اما از آقای هادی خرسندی که هیچ موقع طنزهایش برایم جاذبه ی چندانی ایجاد نکرد تشکر می کنم که چنین بر علیه کج اندیشه های رایج حامعه ما ایستاد و به این سخن زیبای پوپر علیرغم هنرمند بودنش جامعه عمل پوشاند که "روشنفکر کسی نیست که اندیشه های جدیدی را کشف کند، روشنفکر کسی است که جرات ایستادن بر علیه اندیشه هایی را دارد که کسی جرات مخالفت با آن را ندارد."

شاید امروز بهتر باشد بیشتر از همه خودمان را سرزنش کنیم که چون بسیاری مردمان ریز و درشت، هر از گاهی با ژست های عامه پسند همراه می شویم و هر دفعه قسمتی از واقعیت را به محاق نابودی می کشانیم که اگر روح نا متلاطم ایرانی جماعت هر دفعه در رویارویی با واقعیت ها، اینچنین سوهان مصلحت اندیشی به آن نمی کشید وضع و حال و روز ما چنین نبود. بی جهت جمهوری اسلامی را متهم به وارونه کردن تعاریف و رویدادها می کنیم که خود در این کار استادیم.

وقتی بعد از چند روز، سخنرانی هادی خرسندی در مورد مرضیه را دیدم اشک به چشمانم بخاطر "شجاعتی که در خود و دیگران جستجو می کردم و چیز زیادی نمی یافتم" جاری شد، آنجا که خرسندی از دل غیر مصلحت اندیش خود پیش بینی فحش و ناسزاها داشت و با این حال، فقط به حال و روز مرضیه اندیشید که هنرمند نماها و تحلیل گران "پشت عوام سنگر گرفته" چون موریانه به تابوت مرضیه افتاده اند که مرضیه فریب خورده بود و مجبور!

او را می ستایم که با این موج همراه نشد.

کاوه شیرزاد

Ghasem_sh55@yahoo.com

لیبرالها، تحدید قدرت سیاسی و مسئله فدرالیسم

"حکومت شریست ضروری". بر اساس این جمله معروف توماس پین، وجود حکومت برای رعایت قانون، امنیت و نظم ضروریست اما شر است چون قدرت بیش از حدش باعث استبداد و دیکتاتوری می شود. (پس قدرتش باید محدود شود) اما چگونه می توان قدرت سیاسی یک حکومت را تا حد ممکن کاهش داد تا جایی که به کارکردهایش خللی وارد نشود؟

در دموکراسی لیبرال روشهای متعددی برای محدود کردن قدرت سیاسی یا تحدید آن وجود دارد. مونتسکیو با تاکید بر بحث تفکیک قوای سه گانه و مهار قدرت بوسیله قدرت اعتقاد داشت که "قوه قضاییه، مجریه و مقننه باید مستقل و تفکیک شده از یکدیگر باشند تا هیچکدام پتانسیل تبدیل شدن به یک دیکتاتوری را نداشته باشند". در تحلیل مونتسکیو، هر یک از سه قوا در صورت لزوم این توانایی را خواهند داشت تا بر علیه قوه ای که به سمت دیکتاتوری در حرکت است، بایستند و آنرا مهار کنند.

رکن چهارم دموکراسی نیز همین کارکرد را دارد. "حکومت باید بوسیله نظارت جراید محدود شده تا قدرتش برای آزادی و دموکراسی تهدید کمتری به شمار رود."

جان لاک نیز به منظور تحدید قدرت سیاسی بحث "جامعه مدنی" در مقابل دولت را مطرح کرد. بر طبق این تحلیل، حکومت باید بوسیله نیروی جامعه مدنی محدود شده تا هیچگاه توان خودکامگی نداشته باشد. حق تظاهرات، راهپیمایی، تشکیل احزاب، سندیکاها، اتحادیه ها و نهادهای صنفی مختلف همگی ناظر بر همین امر است.

در صدر مطالبات انقلابیون مشروطه، دو شعار قانون و عدالتخانه نیز همین هدف را دنبال می کرد. آنها به این موضوع رسیده بودند که حکومت و حاکم باید به رعایت قانون ملزم و در برابر عدالتخانه سر تعطیم فرود آورد. هدف مشروطه خواهان از پیگیری این اهداف، مهار قدرت نامحدود "پادشاه و دربار" بود. آنها می دانستند که قدرت نامحدود، نتیجه اش جز دیکتاتوری و عقب ماندگی نیست.

از دیگر روشهای تحدید قدرت سیاسی در دموکراسی لیبرال، انتخابی بودن نهادهای سیاسی و محدودیت زمانی برای ماندن بر اریکه قدرت است. در واقع نهادهای سیاسی حاکم، باید تنها بر پایه رای اکثریت و برای یک مدت معین ( فرضا چهار ساله) انتخاب شده و بعد از آن قدرت را ترک کنند.

بحث تخصصی تر لیبرالها برای تحدید قدرت سیاسی که فردریش هایک نیز به آن پرداخته، معطوف به حداقل وظایف ممکن برای دولتهاست. آنها استدلال می کنند: "دولت نمی تواند بانی اخلاقیات جامعه و معیار خیر و شر باشد. دولت باید تا حد ممکن کوچک و اختیاراتش به نهادهای مدنی و بخشهای خصوصی واگذار گردد."

یکی دیگر از موثرترین روشهای تحدید قدرت، بحث توزیع و عدم تمرکز قدرت سیاسی در پایتخت است. بدین معنی که باید قسمتی از اختیارات دولت تفویض و به استانها و مناطق دیگر واگذار گردد. بر همین پایه عدم تمرکز قدرت یکی از مهمترین راهکارهای کاستن از قدرت سیاسی شرور است.

اشکال مختلف حکومتهای فدرالیسم، تحت لوای یک قانون اساسی واحد، برای مناطق و استانهای دیگر حداکثر اختیارات ممکن را در نظر می گیرند تا ضمن حفظ ثبات سیاسی، اهرمهای مهار "قدرت مرکزی "را توسط استانها و مناطق دیگر فراهم کنند.

نظام های توتالیتر یا فاشیستی همگی متمرکز و مبتنی بر تکثر ستیزی و اتحاد بی چون چرا هستند. شاید بتوان یکی از اصلی ترین تمایلات حکومت های توتالیتر را تنوع ستیزی و یکسان سازی نهادهای اجتماعی دانست. چنین حکومتهایی، با نادیده گرفتن تنوعات مختلف جامعه اعم از مذهبی، قومی و فرهنگی در تلاش هستند تا هنجارهای ایدولوژیک و مطلق گرایانه یا مکتبی خود را به عنوان جایگزینی برای این موارد تحمیل کرده یا لااقل به این سمت حرکت کنند. اینجاست که اعتقاد لیبرالها به پلورالیسم یا کثرت گرایی در مقابل اندیشه های ملی گرایانه افراطی یا تنوع ستیز که تلاش دارند اجتماع را در در یک قالب قومی، فرهنگی و عقیدتی خاص معرفی کنند، قرار می گیرد. در واقع حرکت به سمت تنوع ستیزی و ارایه الگویی واحد که در تقابل با کثرت گرایی و پلورالیسم است به این جهت توسط حکومتهای توتالیتر نفی می شود که نتیجه اش تهدید قدرت سیاسی آنان است.

حکومتهای مستبد به خوبی می دانند که بسیج مردم در آرایش های فرهنگی، قومی و مذهبی می تواند در زمان مقتضی سدی در راه خودکامگی حاکمان باشد. بنابراین روح کلی چنین حکومتهایی در دشمنی دایم با پلورالیسم بوده و می کوشد چنین تنوعاتی را سرکوب و گام به گام به سمت تجمیع قدرت سیاسی در مرکز حرکت کند.

شاید از اینروست که دموکراسی لیبرال را فرد گرا می خوانند به این معنی که هویت فردی نباید قربانی جمعی آرمانی شود. حکومتهای ایدولوژیک یا ملی گرای افراطی (شبه فاشیستی) بر خلاف لیبرالها با ترسیم بهشت آسمانی یا زمینی یا حتی با طرح کردن یک شعار افراطی، فرد را در یک مجموعه بزرگ و آرمانی تعریف می کنند که حقوق آن می تواند قربانی اهداف یا آرمانهای آن جمع شود. از آنجایی که در حکومتهای لیبرال، فردیت مبنای تعیین حقوق اساسی انسان هاست، تعریف حقوق فرد در یک مجموعه آرمانی که فرد را ملزم می سازد تا برای رسیدن به آرمانهای جمع، از قسمتی از حقوق خود صرف نظر کند، در تضاد با فردگرایی مورد نظر لیبرالها قرار می گیرد.

 البته فرد همواره می تواند به صورت اختیاری در یک جمع یا گروهی آرمانی یا غیر آرمانی عضویت یابد و داوطلبانه قمستی از حقوق فردی خود را کنار بگذارد اما از آنجایی که دولت ابزارهای لازم برای اعمال محدودیتهای قانونی و تنبیهی را در دست دارد و می تواند این عمل اختیاری و داوطلبانه شهروندان را به یک عمل اجباری تبدیل کند، در دموکراسی لیبرال چنین عملی توسط دولت یا حکومت مذموم است. در همین زمینه می توان حکومت فاشیستی آلمان و حکومت کمونیستی شوروی پیشین را نام برد که گام در همین راه گذاشتند.

عدم تمرکز قدرت سیاسی و واگذاری حداکثر اختیارات ممکن به مناطق و استانهای کشور می تواند مشارکت سیاسی و اجتماعی بسیار بالایی را جذب کرده و علاوه بر آن به دلیل تسلط مناطق کشور بر مسایل محلی، کارایی سیستم سیاسی را به نحو موثری افزایش دهد. در واقع مسئولیت اداره مناطق مختلف کشور توسط شهروندان آن منطقه، می تواند احساس مسئولیت اجتماعی شهروندان در مورد سرنوشت خود را افزایش داده و توان اجتماع پذیری و همکاری آنان با سیستم سیاسی را بهبود بخشد. همین امر موجب بالارفتن سطح رضایتمندی شهروندان و به دنبال آن ارتقاء امنیت ملی می شود.

بنابراین می توان گفت که سیستم های غیر متمرکز بخاطر ثبات و امنیت بیشتر از دیوانسالاری کمتری برخوردار بوده که این مهم در تطابق با شعار "دولت کوچک با حداقل وظایف و اختیارات" مورد نظر لیبرالهاست. یعنی حکومتی که با مشارکت سیاسی تعداد بیشتری از شهروندان همراه باشد و سطح رضایتمندی آنان بالا باشد از امنیت ملی بالاتری برخوردار خواهد بود تا از حجم خود بکاهد.  

به طور خلاصه می توان گفت در حکومتهای غیر متمرکز یا فدرال چهار ایده لیبرالها یعنی تحدید قدرت سیاسی، فردگرایی، پلورالیسم و دولت کوچک محقق می شود.

قاسم شیرزادیان

Ghasem_sh55@yahoo.com

گزارشي از 18 تير 83 روبروي دانشگاه تهران

ساعت 45 : 6 در حالي وارد خيابان انقلاب شدم كه به وضوح شاهد حضور پراكنده مردم در سر تا سر خيابان انقلاب بودم ، عمده جمعيت مابين خيابان وصال تا ميدان انقلاب متمركز بودند ، عده بسيار ديگري از هم وطنان نيز با ماشين هاي خود و به همراه دوستان جوان و گاها با خانواده هاي خود به خيابان انقلاب آمده بودند ، ترافيك معمول شبانه به همراه كساني كه با ماشينهاي شخصي خود براي حمايت از تجمع اعتراضي 18 تير به خيابان آمده بودند ترافيك نسبتا سنگيني رو در خيابان انقلاب بوجود آورده بود . دسته هاي پنج شش نفري از زنان و مردان كه گاها بدون هدف خاصي به صورت آهسته بالا و پايين مي روند كاملا مشهود بود . وقتي مسير ميدان انقلاب تا چهار راه وليعصر را بيش از 5 بار بصورت رفت و برگشت طي مي كردم كليه چهرهاي تجمع كنندگان برايم آشنا شده بود ، انگاري سالها بود كه آنها را مي شناختم .

به جرات مي توان گفت حضور نيروهاي لباس شخصي و نيروهاي انتظامي بيش از حضور مردم بود ، وجود موتور سوارهايي كه با اسلحه هاي خودكار به گشت زني مي پرداختند بيش از هر زماني اين فكر را به ذهن مردم راه مي داد كه نيروهاي سركوب گر بيشتر خود را آماده يك جنگ مسلحانه خياباني كرده اند تا يك تجمع اعتراضي مسالمت آميز ، نيروهاي انتظامي به همراه نيروهاي شبه نظامي بسيج و البته نيروهاي وزارت اطلاعات و سپاه حضور بسيار سنگيني در خيابانهاي تهران و خصوصا در خيابان انقلاب داشتند ، در اين ميان ماشين هاي ويژه حمل زندانيان و نرده هايي كه براي بستن خيابانها استفاده مي شد بيش از هر چيزي ديگري جلب توجه مي كرد .

فقدان برنامه ريزي موثر ، جمعيت پراكنده اي را كه ، مدام در حركت رفت و برگشت در خيابان انقلاب بودند را هيچ گاه در ساعت اوليه تجمع بصورت متمركز در كنار هم قرار نداد ، از طرفي حول و حوش ساعت نه و بيست دقيقه همراه با تاريك شدن هوا به نظر مي رسيد رفته رفته بر تعداد تجمع كنندگان اضافه مي شد ، با تاريك شدن هوا و گذشتن از ساعات اوليه تجمع به نظر مي رسيد نيروهاي خسته سركوب گر انگيزه هاي لازم براي برخورد با تجمع كنندگان را از دست داده اند ، خستگي نيروهاي سركوب گر هر چند همراه با خستگي تجمع كنندگان بود ولي اين فرصت را در اختيار تجمع كنندگان قرار داد تا يكبار ديگر براي انسجام مجدد خود تلاش كنند ، هسته اوليه اين انسجام زماني زده شد كه حدود 50 نفر از زنان و مردان در كنار هم در حال استراحت كردن روي سكوهاي جلوي بانك ملي ( مقابل سينما سپيده ) بودند ، جمعيت خسته كه در طول ساعتها تجمع هرگز راضي به رفتن به خانه هاي خود نشده بودند به پيشنهاد گروهي از زنان بصورت دسته جمعي بسمت ميدان انقلاب حركت كنند ، اين حركت بسرعت مورد توجه جوانان و زنان و مردان ديگر شد و با پیوستن آنها به تجمع هسته متراکم تری تشکیل شد ، به اين ترتيب مقارن ساعت نه و پنجاه دقيقه جمعيتي حدود صد نفر از زنان و مردان و دختران و پسران بصورت دسته جمعي بسمت ميدان انقلاب حركت کردند كه در اين ميان بنا به پيشنهاد چند تن از جوانان جمعیت شروع به خواندن سرود ملي ايران كردند ، هنوز چند صد متري از محل حادثه دور نشده بودند كه پليس به تجمع آنها حمله ور شد و به سرعت آنها را پراكنده كرد .

نکته ای که برایم جالب بود این بود که وقتي عده اي از زنان و مردان جسور و گستاخ ایرانی مي خواستند با نشستن یا ایستادن در سر چهارراهها و گذرگاها ، هسته هاي اوليه يك تجمع اعتراضي بزرگ را تشكيل دهند اين كار آنها بسرعت مورد مخالفت نيروهاي انتظامي و لباس شخصي قرار مي گرفت و با آنها برخورد مي شد ، وقتي نيروهاي انتظامي به همراه نيروهاي بسيج و انصار از آقا و يا خانمي مي خواستند تا از نشستن يا ايستادن در سر چهارراهها پرهيز كنند پس از لحظاتی بی توجهی تجمع کنندگان دقيقا با اين جواب آنها روبرو مي شدن که براي چي باید بلند شم ، مگه نشستن غیر قانونیه ، مي خوام همين جا بشينم ، به ياد دارم كه حدود هفت يا هشت نفر كه در كنار هم سر تقاطع خيابان فخر رازي و انقلاب نشسته بودند ، وقتي با اين خواسته پليس روبرو مي شدن كه از آنها مي خواست تا از انجا بلند شوند پلیس از تك تك انها اين جمله رو مي شنيد ، براي چي بلند شم ، پليس با شنيدن اين جمله سر در گم به سراغ نفرات بعدي مي رفت و از آنان مي خواست تا از انجا بلند شوند ، اين براي چي بلند شدنها گاها براي دقايقي همه نيروهاي لباس شخصي و مردم رو بسوي خود جلب مي كرد و در نهايت با وسادت و ريش سفيدي تعدادي ديگر به انتها مي رسيد .

در جایی دیگر شاهد بودم چند تن از سرهنگهاي نيروي انتظامي كه از گروهي از زنان مي خواستند تا از ايستادن و تجمع كردن روبروي سر در دانشگاه تهران آنور خيابان خودداري كنند دقيقا با اين جواب خانمها مواجه مي شدند كه به پليسها مي گفتند : براي چي ما بايد اينجا رو ترك كنيم ، ما اومديم اعتراض كنيم و شما حق نداريد ما رو پراكنده كنيد ، اعتراض حق ماست و شما بايد امنيت ما رو تامين كنيد نه اينكه ما رو پراكنده كنيد ، در حالي كه اين حرفها با صداي بلندي بين تجمع كنندگان و نيروي انتظامي رد و بدل مي شد نيروهاي لباس شخصي بصورت دستپاچه اي به اين سو و آنسو مي دويدند تا شايد بزرگترهاي آنها بتواند حريف حرفهاي منطقي آن شير زنان شود ، البته شكوه و عظمت و پشتبانه عقلي و زبان منطقي آن شير زنان هرگز اجازه كوچكترين برخوردي را به آنان را نداد ، پليس وقتي ديد حريف آنها نمي شود از ديگران خواست تا محل را ترك كنند .

از ساعت هشت و نيم بعد از ظهر درگيري محدودي بين افسران نيروي انتظامي و نيروهاي بسيجي در ابتداي خيابان فخر رازي رويروي سر در دانشگاه تهران رخ داد كه اين درگيري تا ساعت ده و نيم شب ادامه داشت . ظاهرا نيروهاي انتظامي با اعتقاد به اينكه يكي از بسيجيها با اقدامات خود باعث تحريك تجمع كنندگان شده است او را بازداشت كرده بودند و متعاقب ، اين كار باعث درگيري لفظي و شايد زد و خورد احتمالي بين نيروهاي انتظامي و بسيجي شد ، پارسال 18 تير زماني كه همه مردم در حال رفتن به خانه هاي خود بودند و همه چي براي نيروهاي سركوب گر نظام به خوبي پيش مي رفت درگيري نيروهاي شبه نظامي و انتظامي باعث شد وقوع تجمعات اعتراضي جان ديگري به خود بگيرد و درد سر تازه اي براي نيروهاي سركوب گر درست شود ، سال گذشته در حالي كه تعدادي از نيروهاي بسيجي تعدادي نيروهاي انتظامي را دستگير كرده بودند تا به اصطلاح نزد بزرگترهاي خود ایشان را ادب كنند عده ديگري از نيروهاي بسيجي توسط نيروهاي انتظامي دستگير شده بودند تا آنها نيز نزد بزرگتر های خود ادب شوند ، جنگ ناباورانه نيروي انتظامي و نيروهاي بسيج با حمله متعدد نيروهاي انتظامي ( با باتوم ) به نيروهاي بسيج به نفع نيروهاي انتظامي تمام شد . وقوع چنين جنگي که هرز گاه با حمله گروهي به گروهي ديگر صورت می پذیرفت همه ما و مردم تجمع كننده را حيرت زده كرده بود . من در آن زمان از بالاي پل عابر پیاده نظاره گر اين جنگ بودم و به خوبي آرايش نظامي نيروهاي انتظامي و بسيجي را عليه يكديگر مي ديدم .

مقارن ساعت هشت و پنجاه دقيقه بهروز جاويد تهراني زنداني آزاد شده حوادث كوي دانشگاه كه بعد از چهار سال به تازگي از زندان آزاد شده بود به همراه چند تن از دوستان خود در خيابان انقلاب حد فاصل فخر رازي تا وصال حضور پيدا كرد كه به نظر مي رسيد دوستان ديگر ايشان نيز با فاصله كمي از او حركت مي كردند ، نکته جالب این بود که حضور بهروز جاويد تهراني و دوستانشان بسرعت غیر فابل باوری باعث اسكورت كردن و زير نظر گرفتن ايشان توسط نيروهاي انتظامي و اطلاعاتي در هر جايي كه مي رفت شد ، در حد فاصل وصال تا فخر رازي ديگر نتوانستم ايشان را ببينم .

مقارن ساعت يازده شب زماني كه تقريبا ديگر اثري از تجمعات اعتراض نمانده بود تعداد بسيار زيادي از نيروهاي بسيجي كه به محل آورده شده بودند با ايجاد ايست و بازرسي در ورودي ميدان انقلاب به خيابان آزادي با سر و صداي و زيادي اقدام به بازرسی از ماشینها كردند تا عبور و مرور در اين خيابان را زير نظر داشته باشند ، به نظر مي رسيد نيروهاي سركوب گر با اين كار مي خواستند نيروهاي بلا استفاده ی بسيجي زيادي را كه از شهرستان هاي اطراف براي سركوب تجمع کنندگان به حسينيه صاحب الزمان در ميدان انقلاب آورده بودند را ارضا كرده تا به آنها حس مفيد بودن را القا كنند . بسيجيها 12 تا 18 ساله اينكار را با شور و شوق خاصي انجام مي دادند .

حضور مردم آگاه و آزاديخواه در شرايطي كه فضاي سنگيني بر جو اين تجمعات حاكم بود و در شرايطي كه بسياري از رسانه ها و احزاب و گروها با ديدن وضع موجود از هر گونه پوشش خبري و حمايت و پشتيباني خود از اين اقدامات آزاديخواهانه دريغ كرده بودند باعث شد تا سالگرد 18 تير بار ديگر در اذهان ملت ايران زنده مانده و اين روز به عنوان نقطه عطفي در تاريخ مبارزات مردم ايران بر ضد استبداد تثبيت و تائيد شود .
به امید ایرانی آزاد و مدرن

كاوه شيرزاد

فرخی یزدی به روایت اشعارش

از آرشیو: چهار شنبه ۲۶ مهر ۱۳۸۵

ای وطـــــــن پرور ایـــرانی اســـــــــلام پـرست    

همتی ز آنكه وطـن رفت چو اسـلام زدست

بیرق ایران از خصم جفـــا جــــو شـــده پست        

دل پیغمــبر را ظلــم ستــــــم كاران خـست

خلفا را همه دل غــرقــه بخـــــون است ز كـفر

حال حیدر كرار نتوان گفت كه چون است زكفر

گاه آنست كه زین و لوله و جوش و خروش    

كه بپــا گشتـه ز هـر خائن اسلام فروش

غیــرت تـــوده اســــــلام در آید در جـــوش    

همـگـی متـحد و متفــق و دوش بـدوش

حفــظ قـــرآن را بر دفع اجــانب تازد

یا مــوفـــق یا جــان گــرامــی بازند

مسجـــد ار باید امـروز كلیســا نشــود      

یـــا وطــن فـــردا منـــــزلگــاه ترسـا نشـود

سجه و زنار و حرم دیر به جبــرا نشـود    

شــور اســـلامی بایست ، ولـی تا نشود

بود ایران ستــم دیده چـو اسـلام غـریب

وین دو معدوم زجور و ستم اهـل صـلیب

فرخی یزدی مدیر روزنامه پانزده بار توقیف شده طوفان وشاعر لب دوخته ایرانی در دوران مشروطیت ، با اشعاری پرشور و انقلابی به تاریخ بیست و پنجم مهر ماه یكهزار و سیصد و هیجده ، با آنكه برای كف دستی نان سنگگ و ساعتی استراحت در رختخواب صحیح و استنشاق هوای آزاد «  حتی در حیاط زندان و زندانهای انفرادی »  و یك دست لباسی كه او را از سرما حفظ نماید حسرت می برد ، پس از سالها تحمل زندان و شكنجه به نحوی مظلومانه و جانسوز در دوران رضا شاهی بدست پزشك احمدی با تزریق آمپول هوا كشته شد .

شرح حال فرخی یزدی در زندان شهربانی  :

ترســـم ای مرگ نیــائی تو و من پیر شـــوم    

وین قـــدر زنده بمانــم كه ز جان سیـــر شــوم

جوهرم هست و برش دارم و ماندم به غلاف    

چون نخواهم كج و خونریز چو شمشیـر شــوم

میر میـــــراث خـــوران هـــــم نشوم تا گویم    

مــردم از جـــور بمیـــرند كــه مــــن میــر شــوم

گوشــــه گیــــــری اگـــرم از اثـــر انــدازد بـه    

كــه من از راه خطــــا صـــاحــــب تاثیــر شــوم

پیش دشمن سپـر افكندن من هست محال      

در ره دوســت گــــــر آمـــاجــــگـه تیــــر شــوم

شهره شهـــــرم و شهریه نگیرم چون شیخ      

كه بر شــــحنه و شــه كوچك و تحقیــر شــوم

فرخی در همان اوان جوانی با قریحه تابناك و ذوق سرشار خدادی ، اشعاری بكر با مضامین بیسابقه در وصف آزادی و آزادیخواهی می سرود . ایشان در طلوع مشروعیت و پیداش حزب دمكرات ایران از دمكراتهای جدی و حقیقی یزد و جزء آزادیخواهان آن شهر بود ،  فرخی در غزلی آزادی را چنین تفسیر می كند :

قســــم به عزت و قـدر و مقــام آزادی      

كه روح بخش جهان است نام آزادی

به پیش اهل جهـان محتـرم بود آنكس      

كه داشت از دل و جان احترام آزادی

هـــزار بار بود به ز صبــــح استبــــــداد      

برای دستـــه پا بستـــه شــام آزادی

اگر خدای به من فرصتـی دهد یك روز      

كشــــم ز مرتجــعین انتقـــــام آزادی

فرخی بر خلاف رسوم قدیم در زمانی كه بسیاری از شاعران در روزها و اعیاد ملی در وصف حكما و فروانروایان شعر می گفتند در حمایت از قانون ( مشروطه ) خطاب به حاكم یزد چنین می سراید :

خود تو نیك می دانی نیـم از شاعران چاپلوس    

كــز برای سیـــم بنمـــایم كسی را پای بوس

یا رســـانــم چـرخ ریسـی را به چـــرخ آبنوس    

من نمی گـویم توئی درگاه هیجا همچو طوس

لیك گویم گـــــــر به قانون مجــری قانون شوی

بهمن و كیخـــسرو و جمشـید و افریدون شوی

فرخی در زندان هر وقت كه فرصتی پیدا می شد تا برای رفقای زندانی خود شعر بخواند با یك حالت وجد و سرور ، بطوری كه برق شهامت از چشمانش می جهید ، برای دوستانش شعر می خواند كه همین اشعار موجبات قتل وی را فراهم ساخت .

زیرا چاپلوسان و جاسوسان زندان كه خود نیز از زندانیان بودند و برای كاسه لیسی و دریافت جیره اضافه و بالاخره خودشیرینی ، به رئیس زندان گزارش دادند كه فرخی اشعاری ساخته و بین زندانیان منتشر می سازد .

آن زمان كه بنهـــادم ســـر بـــه پــای آزادی    

دســت خــــود شستــم از برای آزادی

تا مگــــــر بدســـت آرم دامــن وصــــالش را    

می دوم به پای ســـر در قفــای آزادی

با عوامـــل تكفــــــیر صنـــف ارتجـــاعی باز      

حملــــه می كنــد دایم بر بنای آزادی

در محیط طوفان ، ماهــرانه در جنگ است    

ناخــدای استبـــداد با خـــــدای آزادی

شیخ از آن كند اصــــــرار بر خـــرابی احـرار      

چون بقـــای خود بینــد در فنای آزادی

دامن محبت را گـــر كنی ز خــــــون رنگین      

می تـوان ترا گفتـن پیشــــوای آزادی

فـرخی ز جان و دل می كند در این محفل

دل نثــــار استقــلال ، جــان فـــدای آزادی

فرخی تقریبا به سال 1311 و 1312 خورشیدی بعد از سالها فرار از ایران و آوارگی ، به تهران ورود كرد و به منزل یكی از دوستان صمیمی خود ‹ توكلی › وارد شد ؛ و چندی را در انجا گذارند تا آنكه در عمارات فوقانی یكی از گاراژهای واقع در سه راه امین حضور برای خود منزل شخصی انتخاب كرد و از همان تاریخ بر حسب دستور تحت نظر شدید مامورین محرمانه شعبه اطلاعات شهربانی قرار گرفت و به حبس خانگی درآمد . فرخی بیش از یك سال در تهران به سر نبرد  كه به عمارت معروف كلاه فرنگی واقع در دربند نقل مكان نمود ، فرخی در اینجا ، غزل زیبایی بنام دربند به شرح زیر سروده است كه یك اثر بی نظیر است :

ای كه پرســی تا به كی دربند دربندیـم ما        

تا كه آزادی بود دربنــد ، دربند دربنــدیــم ما

خــوار و زار و بیـكــس و بیخـــانمـان و دربدر        

با وجود اینهمه غـــم ، شادو خرسنـدیــم ما

جــای ما در گوشــه صحـرا بود مانند كــــوه        

گوشــه گیر و سربلنــد و سخت پیوندیــم ما

در گلستان جهان چون غنچه های صبحدم        

با درون پـــر ز خــون در حـال لبخنــــدیــم ما

مـــادر ایــران نشـــد از مرد زائیــــدن عقیـم        

زان زن فرخنــــده را فـــــرزانه فــرزندیـــــم ما

ارتقــاء ما میســــر می شـــــود با سوختن        

بر فــــراز مجمـــر گیتی چـــــو اسفندیــم ما

گر نمی آمد چنین روزی كجــا داننـد خلائق        

در میـــان همـــگان بی مثــل و مانندیــم ما

كشتـــی ما را خدایا ناخدا از هـم شكست      

 با وجود آنهمـــــه طــــوفان را خــداوندیــم ما

در جهــــان كهنــه ماند نــام ما و فرخـــی

چون ز ایجـــاد غـــزل طرح تــو افكندیم ما

مرحوم محمد حسین خامسی ، دوست نزدیك فرخی در خاطرات خود در آن روزها ( روزهای مربوط به حبس خانگی فرخی یزدی در دربند ) چنین می سراید :

ساعتی با فرخی

بــــا حضـــــــور فـــــــرخــی مــرد زمان      

ثبت شــد بر لوح دل این داستــــان

او مــــرا دعـــــوت بـــه دربنـــدم نمــود      

ســــاعتــــی آزاد از بنــــدم نمــــود

با درشــكـــه عـــــزم رفتـــــن داشتیم      

حـرفهـــــائی بهــر گفتــن داشتیـــم

در مسیـــــــــر راه مــــا را چــــــند بـار      

كهنـــــه جاســوســــان اخـــلاف تزار

با ــتوقــف های پــی در پی ســـــوال      

مینمــــودنــد از مسیــــــر انتــقـــــال

فــــرخـــی میــــداد آنهـــــــا را جـــواب      

همچــو یك طــوفان پر شور و شتاب

با چنیــــن مامــــورهای سیر و گشت      

لحظــه ها چون سالها بر ما گذشت

درب باغ آخــــــر درشــــكه ایستـــــاد        

باغبــان در را بـــــروی مــــا گشــــاد

فــــرخـــــی بــار دگـــر لــب بــاز كـــرد        

قصـــــــد خــود را چنیــن آغاز كــــرد

گفـــت باغــــم باغبـــــانی داشــــــته        

كــــرت كـاهـــوئی برایــــم كاشتــــه

سهـــم هر كس بوتــه ای از آن بــود        

بـوتـه ای زان سهـــم هر مهمان بود

محفـــل ما اندك انــــدك جــان گـرفت        

فــرخــــی دنبـــــاله طــوفــان گــرفت

« تا به كــــی در بنــــد دربنــــدیم ما        

تا كه آزادی بود دربند دربنــدیم ما »

گشت دق البــــاب و در گـــردید بـــاز        

بزم ما و رزم دشمـــن گشت ســاز

بود ادیــب السلطنـــه خـاموش شاه

باغ را میخـــواست بنمــــاید نگــــاه

او بــه ظاهــــر فرخــــی را یـــــار بـود        

نــوشـــــدارو در دهــــــان مــار بـــود

كاهـــو سركنگبین هــــا شـد حـــرام        

بستـــــه شـــــد مـا را دگـر راه كلام

فـــرخــــی ماننـــد یك آتــــش فشان        

 زیــن جســــارت هـا شد آتش بجان

گفتمــــش برادر از ایــــن كــار دست        

نیست آنرا حاصلــی غیر از شكست

« در كـــــف شیــر نر خونخــــواره ای        

غیــــر تسلیــــم و رضا كو چاره ای »

فــرخــی زد داد او شـــاه شمــاست        

راه مــن با راه او از هــــــم جــداست

گفتمــش اما هـــم اكنـون میـــرپنـج        

خفتـــه همــچــون اژدهایی روی گنج

فرخی گفتــــا كه او از این ســه كار          

حبس و تبعیــــد و طنـــــاب شـوم دار

بر حذر بنمود رهنمود ندارد هیچ راه        

لیك من كی می شـوم تسلیـم شاه

شق ســـوم را كنــــد گــر انتخــــاب        

بــرگــزیننــد دار را بهــــــرم صــــــــواب

می شوم راحـــــت ز دربنـد و ز بنـد        

بــــر فـــــــراز دار میگـــــــــردم بلنـــــد

فرخــــی را نـــام جاویــــدان شـــود        

كــــاخ استبـــــدادیان ویـــــران شـــود

فرخی در سال 1307 تا 1309  در اوایل حكومت پهلوی از طرف مردم یزد به سمت نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شد كه در این مجلس فرخی و و رضای طلوع  نماینده رشت از اقلیت بودند و اكثریت این مجلس گماشتگان  پهلوی بودند ، همین امر بارها موجب فحش و ناسزا شنیدن و تهدید شدن آنان توسط نمایندگان دیگر شد ، این وضعیت به همراه تهدید های پی در پی فرخی را سخت به مخاطره كشاند تا اینكه یك روز در مجلس در حالی كه نطق می كرد توسط یكی از وكلا كتك خورد و خون از دماغش آمد .

چو تیر راست رو در راستی ضرب المثل بودم

به جمعی كجروان همچون كمان پیوسته ام كردی

این فشارهای روزافزون و تردید و ارعاب روزمره باعث لبریز شدن صبر فرخی شد و فرخی خطاب به نمایندگان گفت وقتی در مجلس تامین جانی ندارد در خارج از مجلس هم هیچ تامین جانی ندارد پس شبانه روز در مجلس می مانم ، در نتیجه وسائل زندگی و رختخواب تهیه كرده و چند شبانه روز در مجلس شورای ملی بسر برد ( برای اولین بار در تاریخ ایران در مجلس تحصن كرد ) تا اینكه مخفیانه از تهران فرار كرده و بعد از مدتی از مسكو سر در آورد . فرخی درباره وضعیت مجلس چنین سروده است .

آنكـــه از آرا خریــدن مسنــد عالــی بگیرد    

مملكت را می فروشــد كه حق دلالـــی بگیرد

یك ولایت را بغـارت می دهــد با جســارت    

تحفــه از حاكـم ستانــد ، رشوه از والی بگیرد

از خیانت كـــور سازد چشــــــم مملكت را    

چشـــم آن دارد ز ملــت مــزد كحــــالی بگیرد

روی كرسـی وكالت آنكه زد حـرف از كسالت  

اجرت خمیـــازه خـواهـد ، حق بیحـالی بگیرد

از تهـــی مغزی نماید كیســـه بیگـانـه را پــر

تا به كف بهــــر گدایی ، كاســـه خالـی بگیرد

جعفر پیشه وری در خاطره ای از فرخی یزدی چنین می گوید : در زندان دو بار توانستم به ملاقات فرخی یزدی بروم . او به همه ظنین  بود  . از احدی كمك و مساعدت نمی گرفت . می گقت شهربانی می خواهد با دست اشخاص ، مرا جیره خوار كند . لباس و كتاب و حتی پتو و سایر مایحتاج خود را فروخته بود . غیر از یك زیر شلوار و یك كلاه فرسوده لباس دیگری نداشت . ولی روحیه اش قوی و مستحكم بود . در حرف زدنش هیچگونه تغییری ندیدم . مانند همیشه متبسم ، خودپسند و مغرور ، ولی خوش معاشرت و رفیق بود . می گفت برای چه نمی گذارند آشنایان من به ملاقتم بیایند در حالی كه این آقایان را هر هفته ملاقات می دهند . گفتم آخه تو فرخی هستی تو مرد سیاسی و روزنامه نگاری ، مگر نمی دانی هر كه بامش پیش برفش بیشتر . خندید و گفت باز هم از حقه بازی دست برنمی داری ؟

بعد با بقیه شروع كردیم به سر به سر گذاشتن فرخی ، لذا همه حاضرین دست به یكی شده وادارش كردیم موضوع مسكو رو برایمان تعریف كند . بعد به اجبار شروع كرد و گفت : روزی در یكی ازخیابان های سرد و برف آلود مسكو قدم زنان می گذشتم كه ناگهان یك دوشیزه دوچرخه سواری از پشت سر رسیده و لحظاتی پهلوی من دوچرخه اش را نگاه داشت ، من با تعجب برگشتم به طرف او ، كه نگاه من را با لبخند شیرینی استقبال نموده و با زبان فارسی بسیار سلیسی سلام كرد ، تا من خود را جمع آوری نموده ، خواستم سر گفتگو را باز كنم چرخ را پا زده از نظرم ناپدید شد . بعد از این ، سه بار دیگر در خیابانهای مختلف به این دوچرخه سوار زیبا برخورد كردم ، اتفاقا در هیچ یك از برخوردها فرصت برای صحبت كردن باز نشد در حالی كه از همان برخورد اول همیشه بفكر او بودم . نمی دانم برای چه دلم می خواست اگر یك بار هم شده با او حرف بزنم و نگاه خندان و قیافه جذابش پیوسته در نظرم مجسم بود ، آنی نمی توانستم خیالش را از خود دور كنم .

گفتم دولبــت شكـر گفتــا نمكین باشــد      

گفتم به زلفت چیست گفتا خم و چین باشد

گفتم دلهــا را بــــر طـــره خـــــود بستـی    

گفتا پی تارش صـــد افــزون دل و دیـن باشد

گفتم صنمـا منما ایت تلخــی و بد خویی    

گفتــا كه بتــــان را رســـم تا بـود چنین باشد

گفتم كه دو زلف توست یا نافه تاتاریست    

گفتا بــه جـــواب مــن این نافــــه چیـن باشد

گفتـم كه رخ یار است یا ماه بود فــــرخ

گفتا كه لبش كوثر ، رخ خلدبرین باشد

تا اینكه یكروز در مهمانی خانه ای كه منزل داشتم دم پله ها باو برخورد كردم . من پایین می آمدم او بالا می رفت . عده ای از دختران جوان همراهش بودند . از دیدارش دلم سخت تكان خورد . انصافا زیبا و ملیح بود . با دیدن من همان تبسم نمكین در لبانش ظاهر گردیده ایستاد وسلام كرد ، بعد از جواب و تعارف گفتم : ببخشید شما كه هستید و مرا از كجا می شناسید ؟ گفت من یكی از مریدان شما هستم . شما مگر آقای فرخی یزدی مدیر روزنامه طوفان نیستید . گفتم : چرا هستم ولی شما مرا از كجا می شناسید . گفت : از عكس شما ، غزلیات شما را در لنین گراد چاپ كرده اند من از دانشجویان دانشكده السنه شرق آنجا هستم ، می بینید فارسی را بعد حرف نمی زنم . من كتاب شما را بسیار دوست دارم . و خیلی از غزلیاتش را از بر كرده ام . اگر وفت شد ممكن است برایتان بخوانم .

ای بتـــا همچـــون گلــی نزدت بت فــر خار خار      

چهــــره و زلفت بــود جــانا جنان ، زنار نار

این قدر من را زهــجر خویــش ای دلبـــر مسوز      

روز تا شـــام و سحــر گریم چو مرغ زار زار

تا بدیدم در كنـــار نرگســت زلف پریشـانت رها      

گفتمــــا آمــد به قصــــد مــردم بیمــار مار

من ز هجرت در تب و تابم گهی در ساز و سوز      

از فراق و هجر یارم شد به من دو جار جار

شكـــــر مصـــــری نــــــدارد قیمتـــــــی نزد لبت    

جان جــانان نیشــــكر از لعل شــكر باربار

گر به كویت سر چو گویت من بینــدازم بتـا

جــای دارد تا نگشــــتی یــار با اغیــــار یار

  

فرخی هنگام نقل این ماجرا گرسنگی و سختی های دیگر زندان را فراموش نموده و در حال جذبه بود ، گویا می خواست یكبار دیگر  غزلیات خود را از دهن دوشیزه دوچرخه سوار بشنود . افسوس كه این آرزو را با خود به گور برد .

متاسفانه مزارش هم معلوم نیست كجاست كه اقلا یك دوچرخه سوار ایرانی پیدا كرده به واسطه او دسته گلی فرستاده بگوییم نه تنها دوشیزگان مسكویی بلكه دوچرخه سواران ایرانی نیز غزلیات شما را دوست دارند و از بر می كنند . تو مگر غیر از این می خواستی ؟    

  

هــــــر پست ســــزاوار ســـر  دار نگردد      

این منـــزلت و مرتبــــــه شایستــه ما بود

    

كاوه شیرزاد

۲۶ مهر ۱۳۸۵